Рӯзи 19-уми марти соли 2025 Жогорку Кенеш (парлумони Қирғизистон) созишномаи марзиро бо Тоҷикистон тасдиқ кард. Аз 85 вакиле, ки дар овоздиҳӣ иштирок доштанд, танҳо як нафар мухолиф буд.
Дар ҳамин ҳол, 18-уми март порлумони Тоҷикистон низ ин созишномаро бидуни расонаӣ тасдиқ кард, ки то ҳол ҷузъиёти он расман эълон нашудааст.
Музокироти тӯлонӣ ва мавқеи Қирғизистон
Қамчибек Тошиев, раиси КДАМ-и Қирғизистон, зимни ироаи созишнома иддао кард, ки агар Тоҷикистон талаб мекард, ки марз дар асоси харитаҳои солҳои 1924-1927 муайян шавад, пас Қирғизистон метавонист ба қаламрави Тоҷикистон, аз ҷумла Мурғоб, даъво пеш барад.
Ба гуфтаи ӯ, ҷониби Қирғизистон талаб кард, ки музокирот бар асоси созишномаи соли 1991 сурат гирад.
Чаро Дӯстук ба Тоҷикистон дода шуд?
Пеш аз овоздиҳӣ, Тошиев ҳамчунин ба вакилон сабабҳои додани деҳаи Дӯстук (вилояти Бодканд) ба Тоҷикистон-ро шарҳ дод.
Ба гуфтаи ӯ, ин тасмим аз он сабаб гирифта шудааст, ки обрасонии деҳа пурра аз Тоҷикистон вобаста аст ва он аз маҳаллаҳои Қирғизистон дур ҷойгир шудааст.
Бар асоси созишнома, ҳукумати Қирғизистон ба сокинони ин деҳа хонаҳои нав месозад ва 30 сотих замин дар дигар минтақаи кишвар ҷудо мекунад.
Овозаҳо дар бораи Олтин-Мазор ва даъво ба қаламравҳои дигар
Тошиев овозаҳо дар бораи он ки Қирғизистон мавзеи Олтин-Мазорро ба Тоҷикистон додааст, рад кард.
Вай инчунин изҳор дошт, ки Тоҷикистон қаблан 210 ҳазор гектар қаламрави Қирғизистон, аз ҷумла 70% ноҳияи Лайлак ва нисфи вилояти Бодкандро даъво мекард.
Ба гуфтаи ӯ, Қирғизистон огоҳ карда буд, ки агар Тоҷикистон ба ин иддаоҳо идома диҳад, онҳо низ метавонанд даъво ба Мурғоб ва дигар минтақаҳои Тоҷикистонро пеш баранд.
Муайянсозии марз ва даргириҳои гузашта
Аз 1006,84 км марзи Тоҷикистону Қирғизистон, то соли 2011 ҳамагӣ 519,9 км муайян шуда буд. Дар се соли охир 486,94 км дигар таъйин ва аломатгузорӣ гардид.
Дар нуқтаҳои баҳсбарангез солҳои охир муноқишаҳои мусаллаҳона рух дода буданд. Охирин задухӯрди бузург 16-уми сентябри соли 2022 рух дод, ки дар он беш аз 250 шаҳрванди Тоҷикистон кушта ва захмӣ шуданд.
Созиши ниҳоӣ ва имзои Раҳмон ва Ҷабборов
4-уми декабри соли 2024, пас аз нишасти Комиссияи байниҳукуматии ду кишвар дар шаҳри Бодканд, Саймумин Ятимов ва Қамчибек Тошиев эълон карданд, ки масъалаи марзии миёни ду кишвар пурра ҳал шудааст.
21-уми феврали 2025 дар Бишкек созишномаи ниҳоии марз имзо шуд, ва 13-уми март Эмомалӣ Раҳмон ва Содир Ҷабборов дар Бишкек марҳилаи охирини созишномаро ба тасвиб расонданд.
Бо ин тасмим, даҳсолаҳо баҳсҳои марзӣ миёни ду кишвар ба поён расид, вале коршиносон бар он назаранд, ки татбиқи ин созишнома ва оромии пурра дар марз ҳанӯз вақт талаб мекунад.
