Дар ҳоле ки ҷанги Русия алайҳи Украина ба соли сеюм даромадааст, таъсири геополитикии он берун аз қитъаи Аврупо густариш меёбад. Яке аз кишварҳое, ки ба таври бевосита ба маҳдудашавии эҳтимолӣ дучор шудааст — Тоҷикистон мебошад.
Гарчанде Душанбе мавқеи расмии бетарафиро дар низоъ эълон мекунад, Иттиҳоди Аврупо торафт бештар аз хавфи истифодаи кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон, барои давр задани таҳримҳо нигарон аст.
Чаро ИА ба Тоҷикистон нигоҳ мекунад
Тоҷикистон аз ҷиҳати иқтисодӣ ва дифоӣ бо Русия пайвандҳои зич дорад — аз муҳоҷират то ҳамкориҳои амниятӣ. Аммо пас аз оғози таҳримҳои шадид алайҳи Маскав, ин вобастагӣ бо паёмадҳои нав рӯбарӯ шуд:
ИА борҳо ба кишварҳои минтақа ҳушдор додааст, ки аз:
- мусоидат ба давр задани таҳримҳои энергетикӣ,
- реэкспорти молу техникаи дугона (двойного назначения),
- истифодаи бонкҳои минтақавӣ барои транзаксияҳои русӣ,
- дастгирии криптооператсияҳое, ки Русияро таъмин мекунанд,
дурӣ ҷӯянд.
Оғози нигарониҳо
Аз соли 2023 масъулони ИА ва таҳлилгарони аврупоӣ ба таври ошкор гуфтанд, ки баъзе кишварҳои Осиёи Марказӣ метавонанд ба маркази гардиши молҳо ва маблағгузорӣ барои давр задани таҳримҳо табдил ёбанд.
Соли 2024 ин паёмҳо ҷиддитар шуданд — Брюссел равшан изҳор кард, ки омодагӣ дорад ба бонкҳо ва ширкатҳои минтақа чораҳои бевосита андешад, агар онҳо ба давр задани таҳримҳо мусоидат кунанд.
2025: Се бонки Тоҷикистон зери маҳдудият
Қадами калидӣ соли 2025 гузошта шуд. Дар бастаи 19-уми таҳримҳои ИА, ки 23 октябр қабул шуд, аввалин бор се бонки Тоҷикистон ба рӯйхати маҳдудиятҳо шомил шуданд:
- Dushanbe City Bank
- Спитамен Бонк
- Коммерсбонк Тоҷикистон
Аз 12 ноябри 2025 барои онҳо:
- амалиёти молиявӣ бо сохторҳои ИА манъ мешавад,
- дастрасӣ ба ҳисоббаробаркуниҳои евро қатъ мегардад,
- шабакаҳои молиявии аврупоӣ баста мешаванд.
Ин маъно дорад, ки бонкҳои тоҷикӣ ба хавфи маҳдудияти глобалӣ рӯ ба рӯ мешаванд — аз ҷумла аз ҷониби ИМА.
Ҳукумати Тоҷикистон то имрӯз вокуниши расмӣ нишон надодааст.
Паёмадҳо барои иқтисоди Тоҷикистон
Хавфҳои асосӣ:
- маҳдуд шудани ирсоли маблағ аз Аврупо,
- мушкил шудани ҳамкорӣ бо бонкҳои байналмилалӣ,
- афзоиши хавфи таҳримҳои дуюмдараҷа барои ширкатҳо,
- коҳиши эътимоди сармоягузорон ва созмонҳои молиявии ҷаҳонӣ.
Мутахассисон ҳушдор медиҳанд: агар раванд идома ёбад, эҳтимол дорад:
- бонкҳои дигар низ таҳти таҳримҳо қарор гиранд;
- тиҷорати хориҷӣ ва дастрасӣ ба асъор мушкил шавад;
- нархи хизматрасониҳои молиявӣ боло равад.
Дилеммаи Душанбе
Тоҷикистон дар миёни ду роҳи душвор қарор дорад:
- Идома додани вобастагӣ аз Русия — бо хатарҳои рӯзафзуни таҳримҳо;
- Кӯшиши дур нигоҳ доштани худ аз низоми таҳримҳои байналмилалӣ — бо эҳтимоли таҳдид ба муносибатҳои стратегӣ бо Маскав.
То ҳол Душанбе мекӯшад мавқеи бетарафона нигоҳ дорад. Вале таҳримҳои ахири ИА нишон доданд, ки замони «бетарафии хомӯш» ба охир мерасад.
Оянда чӣ мешавад
Дар моҳҳои наздик эҳтимол аст:
- таҳримҳои бештар нисбат ба сохторҳои минтақавӣ эълон гардад;
- назорат ба криптотранзаксияҳо сахттар шавад;
- лоиҳаҳои иқтисодӣ зери фишори сиёсӣ қарор гиранд;
- талабот ба шаффофияти молиявӣ зиёд шавад.
Хулоса
Ҷанги Украина на танҳо харитаи геополитикиро тағйир дод — балки муносибатҳои иқтисодии кишварҳои собиқ Шӯравиро низ зери зери фишор гузошт.
Тоҷикистон, новобаста аз он ки дар низоъ иштирок надорад, аллакай оқибатҳои он фаъолона эҳсос мекунад.
Реаксияи минбаъдаи ҳукумат муайян мекунад, ки ин танҳо ҳушдор аст — ё оғози давраи нави изолятсияи молиявӣ барои кишвар.
Шоҳиди ҳодисаи муҳим шудед?
Иттилоъ, акс ё видео фиристед — маводҳо махфона баррасӣ мешаванд.
