НБО Роғун яке аз пурасрортарин ва гаронарзиштарин лоиҳаҳои Тоҷикистон мебошад, ки сохтмонаш ҳанӯз дар давраи Шӯравӣ, соли 1976 оғоз шуда буд. Пас аз соҳибистиқлол шудани Тоҷикистон, сохтмони ин нерӯгоҳ бо мушкилоти зиёди молиявӣ ва техникӣ рӯбарӯ шуд. Бо вуҷуди он ки мақомоти кишвар борҳо ваъда дода буданд, ки лоиҳа ба зудӣ ба анҷом мерасад, сохтмони он то ҳол идома дорад.

Мавзӯи маблағгузории ин нерӯгоҳ ҳамеша дар пардаи норавшанӣ боқӣ мемонад. Мо дар ин таҳқиқоти журналистӣ бо такя ба манбаъҳои расмӣ, хабаргузориҳо ва гузоришҳои бонкҳои байналмилалӣ кӯшиш кардем, ки тамоми далелҳо ва маълумоти мавҷудро ҷамъоварӣ намуда, шаффофияти сармоягузории ин лоиҳаро мавриди таҳлил қарор диҳем.

Маблағгузорӣ аз буҷети давлатӣ ва захираҳои дохилӣ

Аз оғози сохтмон, маблағгузории асосӣ аз ҳисоби буҷети давлатии Тоҷикистон сурат гирифтааст. Танҳо дар соли 2024, ҳукумат барои сохтмони ин нерӯгоҳ беш аз 5 миллиард сомонӣ (тақрибан 470 миллион доллар) ҷудо кардааст. Аз соли 2008 то имрӯз, тибқи ҳисобҳои тахминӣ, аз ҳисоби буҷети давлат ва манбаъҳои дохилӣ ҳудуди 40 миллиард сомонӣ (тақрибан 4,5 миллиард доллар) ба ин лоиҳа равона шудааст. Аммо суоли асосӣ ин аст: оё тамоми маблағҳои ҷудошуда воқеан ба сохтмон сарф шудаанд?

Грантҳо ва қарзҳои байналмилалӣ

Бо вуҷуди изҳороти мақомот дар бораи истифодаи маблағҳои дохилӣ, Тоҷикистон аз сарчашмаҳои байналмилалӣ низ кӯмаки молиявӣ гирифтааст. Бо такя ба маълумоти расонаҳо ва ташкилотҳои молиявӣ, мо тамоми қарзҳо ва грантҳои дода шударо ҷамъоварӣ кардем:

• Бонки Ҷаҳонӣ: 430 миллион доллар ҳамчун грант.
• Бонки Рушди Исломӣ: 150 миллион доллар (ки қисман грант ва қисман қарз аст).
• Бонки Осиёии Рушд: 102 миллион доллар, ки 35 миллион доллари он грант мебошад.
• Бонки Осиёии Сохтории Инфрасохтор: 270 миллион доллар ҳамчун қарз.
• Саудӣ Арабия: 100 миллион доллар (мақоми грант ё қарз будани он норӯшан аст).
• Иттиҳоди Аврупо ва Бонки Аврупоии Таҷдид ва Рушд: 360 миллион доллар, ки қисми зиёди он қарз аст.
• Фонди Кувайт: 50 миллион доллар.
• Фонди кишварҳои арабӣ: 400 миллион доллар (эҳтимолан қарз).

Ҳамин тариқ, маблағҳои ҷамъшуда аз сарчашмаҳои хориҷӣ, ки бо тафсилот зикр шудаанд, дар маҷмӯъ тақрибан 1,86 миллиард доллар-ро ташкил медиҳанд, ки аз он танҳо 465 миллион доллар ҳамчун грант ҳисоб мешавад.

Ҳисоботи умумӣ ва саволҳои беҷавоб

Агар ҳамаи манбаъҳои маблағгузориро ҷамъбаст намоем, мувофиқи ҳисобҳои тахминӣ:

• Грантҳо: 465 миллион доллар
• Қарзҳо ва маблағгузории омехта: 1,4 миллиард доллар
• Маблағгузории дохилӣ (буҷети Тоҷикистон): 4,5 миллиард доллар

Ин маънои онро дорад, ки маблағгузории умумӣ ҳудуди 6,36 миллиард доллар мебошад. Аммо ҳукумат эълон карда буд, ки барои анҷоми пурраи лоиҳа ҳанӯз 2 миллиард доллари дигар лозим аст.

Саволи муҳим ин аст: чаро маблағҳои ҷудошуда кофӣ набуданд ва чаро раванди сохтмон тӯл мекашад?

Ба назар мерасад, ки қисми зиёди маблағҳои сарфшуда ё қарзҳои гирифташуда ба таври шаффоф истифода нашудаанд. Шубҳаҳо дар бораи истифодаи ғайримақсадноки маблағҳо ва фасоди эҳтимолӣ вуҷуд доранд. Кӣ аз ин маблағҳои ҳангуфт баҳра мебарад?

Сохтмони НБО Роғун яке аз муҳимтарин ва ҳамзамон пурасрортарин лоиҳаҳои Тоҷикистон ба шумор меравад. Ҳарчанд ҳукумат пайваста таъкид мекунад, ки маблағгузорӣ шаффоф ва таҳти назорат аст, маълумотҳои дастрас нишон медиҳанд, ки бисёре аз рақамҳо норавшан ва иттилооти расмӣ пурра дастрас нест.

Мо дар ин таҳқиқот тамоми далелҳоро ҷамъоварӣ кардем ва маълумотро танҳо аз расонаҳо ва манбаъҳои расмии молиявӣ гирифтем. Ҳар кас метавонад ин маълумотро тафтиш кунад. Пас чаро то ҳол суолҳои зиёде беҷавоб мондаанд?

Талаби мо равшан аст: ба як тафтиши мустақил ва аудити байналмилалӣ дар бораи маблағгузории НБО Роғун эҳтиёҷ аст. Танҳо ҳамин тавр мешавад фаҳмид, ки пулҳои сарфшуда воқеан ба сохтмони нерӯгоҳ рафтаанд ё не.

Оё маблағгузорӣ шаффоф аст? Оё маблағҳои ҷудошуда дуруст истифода мешаванд? Ба назари шумо, ин лоиҳа то кай идома хоҳад ёфт? Фикрҳо ва андешаҳои худро бо мо дар миён гузоред!

Short URL: https://smtlink.click/52dldCopyQR Code