Дар остонаи ҷашни Наврӯз, мақомоти Тоҷикистон бо тантана аз озод шудани 897 маҳбус дар чаҳорчӯби фармони бахшиши президент Эмомалӣ Раҳмон хабар доданд. Тибқи иттилои расмӣ, ин афрод аз зиндонҳои Душанбе, Ваҳдат, Хуҷанд, Бохтар ва Ёвон дар рӯзҳои 21-22 март раҳо шуда, ба хонаҳояшон баргаштанд. Дар миёни онҳо 87 зан ва 30 ноболиғ низ ҳастанд.
Бо вуҷуди ин, номгӯи маҳбусони озодшуда нашр нашудааст ва ин боиси саволҳои зиёде миёни ҷомеа гардидааст. Ҳуқуқдонҳо ва наздикони зиндониҳои сиёсӣ ва рӯзноманигорон мегӯянд, то ҳол нафарони ба гуфтаи онҳо “беайб ва бегуноҳ”, ки бо ангезаҳои сиёсӣ ба маҳбас кашида шудаанд, дар рӯйхати афвшудаҳо ҷой дода нашудаанд.
Рӯзноманигорон дар сояи маҳдудиятҳо
Дар се соли охир беш аз даҳ рӯзноманигор ва блогери шинохта дар Тоҷикистон боздошт ва ба солҳои тӯлонии зиндон маҳкум шудаанд. Аз ҷумла Далер Имомалӣ, Абдулло Ғурбатӣ, Улфатхоним Мамадшоева, Рухшона Ҳакимова ва дигарон бо иттиҳомоте ба монанди “паҳн кардани маълумоти бардурӯғ”, “ҳамкорӣ бо созмонҳои мамнуъ” ва ҳатто “хиёнат ба давлат” зиндонӣ шудаанд. Ҳол он ки аксари онҳо танҳо кори касбии худро иҷро мекарданд — инъикоси воқеият.
Хонаводаҳои рӯзноманигорони зиндонӣ, ки Радиои Озодӣ бо онҳо суҳбат кард, мегӯянд, ки аз навбати бахшиш берун монданашон далели фишори сиёсӣ аст. “Мо умед доштем, ки дар Наврӯз озодаш мекунанд, чун модари ду кӯдак аст ва айбаш собит нашудааст. Вале чун журналист аст, бахшишаш накарданд,” — гуфт як наздики Рухшона Ҳакимова, хабарнигори 31-солаи маҳкумшуда.
Зиндонҳои пур ва мақомоте, ки “бемасъулият” мекунанд
Дар шарҳи расмӣ гуфта мешавад, бахшиш ба муносибати Наврӯз сурат гирифтааст. Аммо нозирони умури ҳуқуқи инсон мегӯянд, ки сабабҳои дигар низ метавонанд пушти ин тасмим пинҳон бошанд — бахусус пур шудани зиндонҳо ва норизоиятии афзоянда дар ҷомеа аз фишор ба афроди фаъоли ҷамъиятӣ.
Тоҷикистон дар рейтингҳои байналмилалӣ ҳамчунон миёни кишварҳое қарор дорад, ки сатҳи озодии баён ва матбуот дар онҳо паст аст. Ҳамасола гузоришҳои созмонҳое мисли “Гузоришгарони бидуни марз” ва “Human Rights Watch” ба саркӯби озодиҳои шаҳрвандӣ ва маҳдудияти кори рӯзноманигорон дар Тоҷикистон таъкид мекунанд.
Бахшиш барои ҳама нест?
Фармони афв, ки ҳамасола бо як навъ омодагии сиёсӣ ба мардум муаррифӣ мешавад, бештар зоҳиран талоши ҳукумат барои нишон додани “башардӯстӣ” аст. Аммо вақте маҳбусони сиёсӣ, рӯзноманигорон ва зиндониҳое, ки танҳо барои изҳори андеша зиндонӣ шудаанд, аз ин бахшиш бархӯрдор намешаванд — ин фармон чӣ арзише дорад?
Суоли рӯзноманигорӣ боқӣ мемонад: Чаро онҳое, ки танҳо ҳақиқатро гуфтанд, бояд аз ҳаққи бахшиш маҳрум бошанд?
